3 Sita Sokratesa czyli filtry mądrej komunikacji

Co mają wspólnego 3 sita Sokratesa z plotkami, „szokującymi newsami”, clickbaitami, które wcale nie niosą treści zawartej w tytule… Wszędzie otacza nas kłamstwo, pół-prawda i niesprawdzona sensacja. Można by to czytać godzinami i nie dowiedzieć się niczego sensownego. Sokrates, widząc to, w głowie się przewraca.

Dlaczego Sokrates? Bo to właśnie 3 sita Sokratesa to narzędzie, które pomogłoby pozbyć się tego śmietnika wokół. Gdyby wszyscy znali je i zechcieli go używać, nie marnowaliby naszego czasu i nerwów. Co to właściwie za filtry? Posłuchaj tej opowieści…

Pewnego razu do Sokratesa przyszedł jego znajomy, aby przekazać mu wieści na temat jednego z jego uczniów. Ciężko to nazwać wieściami, chciał go zwyczajnie podkablować, zaplusować u Sokratesa, że wyłapał czarną owcę w stadzie. Zaczyna więc:

- Sokratesie, czy chcesz poznać 6 sposobów, jak twoi uczniowie robią cię w balona? Numer 4 będzie jak nóż w plecy!

Ale Sokrates nie dał się nabrać na wzbudzenie ciekawości.

- Wstrzymaj się… Zanim dowiem się, co chcesz mi powiedzieć, chcę, żebyś zadał sam sobie pytanie. Czy lista zdrad, którą chcesz mi przekazać, jest PRAWDZIWA?

Znajomy zastanowił się, skąd ma te informacje. Widział je na tablicy u sąsiada, który udostępnij je z serwisu plotkarskiego.

- Możliwe, ale nie mam pewności.

- Czyli nie wiesz, że jest prawdziwa – podsumował Sokrates. - Drugie pytanie: czy to, co chcesz mi powiedzieć jest DOBRE?

Jak powszechnie wiadomo, dobre wieści mają słabe zasięgi, a te, które przeczytał znajomy Sokratesa, rozeszły się viralowo. Nie były więc to dobre wieści.

- Nie, to raczej złe wiadomości.

- To zostało nam ostatnie pytanie: czy te wiadomości są dla mnie POŻYTECZNE? Czy wyciągnę jakąś korzyść z tego, że cię posłucham?

To było trudniejsze do wywnioskowania, ale ostateczna odpowiedź brzmiała:

- Nie.

- W takim razie, jeśli to, co chcesz mi powiedzieć, nie jest ani PRAWDZIWE, ani DOBRE, ani POŻYTECZNE, to jesteś pewien, że chcesz mi to powiedzieć? Ja jestem pewien, że w takim wypadku, wolałbym tego nie usłyszeć.

Znajomy Sokratesa wycofał się, wrócił do domu i zgłosił link, z którego wyczytał te informacje, za fałszywe informacje i oczernianie. A Sokrates pogrążył się w niezmąconym spokoju.

Takie filtry powinniśmy stosować sami, na co dzień. Ile razy zdarza nam się przekazywać informacje z ust do ust, bez zastanowienia, po co i dlaczego. Okazuje się, że potem jesteśmy jedynymi, którzy na tym korzystają. Co więcej, możemy komuś bardzo zaszkodzić. Jak? Trzy filtry zasługują na trzy przykłady:

Trzy sita Sokratesa - filtr nr 1. Filtr PRAWDY

Oskarżenie o zdradę

W biurze chodzi plotka, że prezes zdradza swoją żonę. To nie tylko plotka, przecież córka Basi z księgowości widziała, jak spotykał się z inną na kawie, a i chodzi jakiś taki szczęśliwy. Młoda, atrakcyjna, a przecież podobno ostatnio w ich małżeństwie to było różnie. No i żona nie przyszła w zeszłym roku na Wigilię biurową, niby przeziębiona ale na pewno to kłamstwo, tak, to na pewno oznacza, że dzieje się źle.

W końcu pewna dobra dusza, nie mająca pojęcia o pierwszym sicie Sokratesa zbiera się na odwagę, bierze telefon i dzwoni do żony managera. Tak, dzień dobry, pani mąż ma romans, przykro mi to słyszeć, ale musiała się pani dowiedzieć. No i dzieją się kłótnie, ciche dni, groźby rozwodu.

A co się okazuje? Że pan prezes regularnie spotykał się z agentką biura nieruchomości, bo chciał żonie na rocznicę sprezentować domek letniskowy, może jakąś miłą chatkę dla nich na wspólną emeryturę, a tyle to trwało, bo chciał dla żony wybrać samo najlepsze. Kto zawinił? Każdy, kto po drodze tego głuchego telefonu nie zadał sobie pytania, czy ta sensacyjna informacja jest PRAWDZIWA.

Sito prawdy Sokratesa - wyjaśnienie

No dobra, ale co to jest prawda? Każdy pewnie słyszał, że według Kwicoła, bohatera serialu Janosik, są trzy kategorie prawdy:

• tys prowda
• świnto prowda
• gówno prowda

To co jest prawdą dla Ciebie nie musi być prawdą dla innych. Więc jeśli chcesz powiadomić żonę prezesa o tym, że zdradza ją mąż to sprawdź czy masz na to twarde dowody? Masz zdjęcia? Złapałeś go w łóżku albo na namiętnych pocałunkach z kimś innym? Nie - to w takim razie są to jedynie Twoje domysły.

Prawda to coś, co można udokumentować czy to badaniami naukowymi, czy to doświadczeniami własnymi, czy potwierdzonymi doświadczeniami kogoś innego. Ale o fakty trudno. A o plotki łatwo. I plotka lepiej się sprzedaje.

Jaka to informacja prawdziwa - przykłady?

• Robert Lewandowski strzelił tyle a tyle bramek
• Janek z drugiej zmiany wyprodukował tyle a tyle produktów
• Kasia z helpdesku odebrała 50 połączeń do godz. 13:00

Czym są interpretacje i opinie - przykłady?

• Szef to preferuje Marka, bo on się zawsze z nim zgadza
• Słyszałem, że Heniek dostał dużo wyższą podwyżkę niż inni
• Mirek to jest najlepszy pracownik

To nie są fakty, a ich dowolne interpretacje bądź opinie czy też własne przekonania.

Czy to oznacza, że nie mogę nikomu powiedzieć czegoś, co nie jest oparte na faktach? Oczywiście, że możesz, ale w luźnej rozmowie o gdybaniu i pogodzie, po której wszyscy się rozejdą i o tym zapomną.

Trzy sita Sokratesa - filtr nr 2. Filtr DOBRA

Demony przeszłości

Pan prezes i jego żona są na wakacjach we w końcu wybranym domku letniskowym. Żona ulega tragicznemu wypadkowi, długo leży w szpitalu ale ostatecznie umiera. Mąż jest załamany i długo przechodzi żałobę. Po około roku staje z powrotem na nogi, częściej pojawia się w firmie, zaczyna znów przejmować stery i podejmować inicjatywę, żyje dalej.

Nie wie jeszcze, że jeden z jego pracowników dowiedział się ostatnio czegoś szokującego. Okazuje się, że afera z romansem była prawdziwa, ale to nie jego, a jej. To żona prezesa miała kochanka.

Pracownik, nauczony błędami poprzedników, stosuje filtr Sokratesa nr 1 i upewnia się, że informacja jest prawdziwa. Niestety jest – dostaje na to niezbite dowody. Staje przed dylematem: mówić, czy nie? Decyduje się powiedzieć, bo nie zna wszystkich 3 sit Sokratesa. Idzie do prezesa i przekazuje mu złe wieści.

Prezes załamuje się od nowa, w emocjach popełnia kilka złych decyzji, firma popada w długi i jest na skraju bankructwa. Domyślasz się, który pracownik jako pierwszy idzie na cięcie kosztów? A cała tragedia wynika z tego, że nie zadał sobie pytania, czy ta sensacyjna informacja jest DOBRA

Sito dobra Sokratesa - wyjaśnienie

Co to znaczy, że informacja jest dobra? Wyobraźmy sobie inny przykład i załóżmy, że żona spostrzega, że w samochodzie męża nie działają hamulce. Czy według 3 sit Sokratesa oznacza to, że żona nie może powiadomić męża, bo informacja nie jest dobra?

Jeśli tak potraktuje sito dobra to jej mąż będzie w dużym niebezpieczeństwie. Więc zapewne każda żona przekaże mężowi złą wiadomość o hamulcach.

Bo wiadomość o zepsutych hamulcach... jest DOBRA. Sito dobra Sokratesa nie mówi o tym, że masz oceniać to, co chcesz przekazać w ramach wiadomości dobrej czy złej. Kryterium zastosowania sita dobra jest przewidzenie konsekwencji przekazania tej informacji i ocenę, co na tej informacji zyska osoba która ją usłyszy.

Czy zatem powinno się powiadomić prezesa o tym, że żona go zdradza mając ku temu twarde dowody? Wszystko zależy od tego kto i jak tą informację przekaże. Gdybym ja był pracownikiem - z pewnością takiej informacji bym nie przekazał, ponieważ nie potrafię ocenić pozytywnych skutków na życie prezesa ponieważ:

• mogą żyć w związku otwartym i tolerować romanse z innymi osobami
• mogą być swingerami
• mogą być w separacji i każdy wiedzie swoje życie
• mogą być po rozwodzie, o którym nikogo nie informowali

Więc jeśli nie wiem, że z przekazania informacji wyjdą pozytywne konsekwencje z perspektywy osoby słuchającej, to takiej informacji nie przekazuję.

Trzy sita Sokratesa - filtr nr 3. Filtr POŻYTECZNOŚCI

Wsparcie dla wroga

Pan prezes podnosi się kolejny raz. Powoli stawia firmę do pionu, wdraża rozsądne programy finansowe, negocjuje kontrakt z dużym klientem, który okazuje się być-albo-nie być dla firmy. Po wielu spotkaniach udaje się podpisać papiery, zaczynają współpracę, która okazuje się owocna. Mijają miesiące, nastroje w firmie się polepszają, na horyzoncie widać lepszą przyszłość. Wszystkim ten układ wychodzi na dobre.

W pewnym momencie, podczas spotkania prezesa firmy z głównym kontrahentem, znajomy prezesa zatrzymuje się i przygląda klientowi, który postawił ich firmę na nogi. Patrzy na niego i nie zadaje sobie pytania, czy sensacyjna informacja, którą zaraz wypowie, jest POŻYTECZNA. Zapomina lub nie wie o trzecim sicie Sokratesa, o filtrze pożyteczności. Otwiera usta i mówi:

- O, to ten typ uwiódł twoją żonę.

Sito pożyteczności Sokratesa - wyjaśnienie

Sito pożyteczności Sokratesa ściśle łączy się z filtrem dobra. To czy wiadomość jest dobra czy zła, jak już wiesz, oceniasz z perspektywy tego, jakie konsekwencje z przekazu pojawią się u słuchającego.

Do tego musisz "wejść w buty" Twojego rozmówcy i zadać sobie pytania, dotyczące jego samego:

• czy to co chcesz powiedzieć sprawi, że nauczy się czegoś nowego dzięki czemu polepszy się poziom jego życia
• czy to spowoduje, że polepszy się jego nastrój, czy może pogorszy
• czy słuchacz potrzebuje takiej informacji?
• czy chce ją usłyszeć?
• czy masz dla rozmówcy propozycję wynikającą z tego, co chcesz przekazać?

Czy poinformowanie chorego na raka, że umrze za dwa tygodnie jest dla niego pożyteczne? Czy prezesowi przydatna jest informacja o tym, z kim żona go zdradziła? Czy komuś da coś informacja o tym, co za dwa lata stanie się ze zwłokami właśnie pochowanej ukochanej osoby?

Zanim przekażesz więc dowolną informację sprawdź, czy dzięki niej Twój rozmówca odniesie korzyści polepszające jego jakość życia.

Trzy sita Sokratesa - podsumowanie

W takich sytuacjach (chociaż często nie tak ekstremalnych) znajdujemy się prawie codziennie. I dokładnie tak, jak bohaterowie opowieści, jesteśmy odpowiedzialni za szkody, które wyrządzamy, nawet jeśli to „tylko słowa”. Słowa mają moc sprawczą. Mogą albo krzywdzić, albo po prostu zaśmiecać naszą codzienność.

Ktoś opowiada Ci ciekawą historię, a Ty mówisz „już słyszałem”. Czy na pewno było to potrzebne.

Nastoletnia córka sąsiadki pali papierosy, a Ty lecisz powiedzieć jej rodzicom, bo „tak trzeba”? Czy na pewno jest to dobre i pożyteczne?

Wyczytałeś w internecie, że białko jednej firmy zawiera sproszkowany gruz z Czarnobyla i już wysyłasz kolegom z siłowni? A sprawdziłeś, czy ta informacja jest prawdziwa, a nie kłamstwem sponsorowanym przez konkurencję.

Chcesz zrobić eksperyment? Policz, ile razy w ciągu dnia zaczynasz coś opowiadać od słowa „słyszałem, że”, „gdzieś czytałem”, „ktoś mi mówił, nie pamiętam już kto”. Bo takie informacje często moglibyśmy zacząć od „objawiło mi się we śnie” i byłyby tak samo wiarygodne, czyli mało.

Zapytaj siebie, zanim zaczniesz mówić, kto Ci to mówił, gdzie to czytałeś, w jakim gronie „się mówiło”. Przepuść to, co chcesz powiedzieć przez 3 sita Sokratesa. Jeśli informacja zatrzyma się na którymś z nich, jeśli nie przepuści jej którykolwiek z trzech filtrów Sokratesa - odpuść. Pamiętaj, że znaczenie tego co mówisz powstaje w kontekście (sprawdź w artykule "Neuroligwistyczne Programowanie", paradygmat nr 8). I żeby się nie okazało, że to tylko kolejne NIEPRAWDZIWE, NIEDOBRE I NIEPOŻYTECZNE plotki i tylko zaśmiecasz ludziom uszy.